Hiện vẫn tồn tại nhiều ý kiến trái chiều khi dự thảo nhắm vào việc lần đầu tiên nước ngọt có ga không cồn xuất hiện trong danh mục chịu 10% thuế TTĐB.
Theo đánh giá của chuyên gia tài chính, Bộ Tài chính có lý do để đưa ra dự thảo này. Bởi nếu thực hiện sẽ có một nguồn thu mới không nhỏ từ thuế TTĐB sẽ đóng góp vào ngân sách nhà nước. Các mặt hàng thuộc diện chịu thuế TTĐB ở Việt Nam và trên thế giới thường được liệt kê vào nhóm “xa xỉ phẩm”.
Hiện tại, dự thảo này đang trong quá trình lấy ý kiến để hoàn thiện. Mặc dù nội dung của dự thảo Luật sửa đổi Luật thuế TTĐB nhận được sự tán đồng của dư luận, nhưng vẫn tồn tại nhiều ý kiến trái chiều khi dự thảo nhắm vào việc lần đầu tiên nước ngọt có ga không cồn xuất hiện trong danh mục chịu 10% thuế TTĐB.
Câu hỏi đặt ra là thuế TTĐB đối với nước ngọt có ga không cồn liệu có thực sự điều chỉnh mặt hàng này theo chiều hướng tích cực như với các đối tượng truyền thống khác như bia, rượu, ô tô, tàu bay, du thuyền và các dịch vụ xa xỉ như: kinh doanh vũ trường, mát xa, karaoke, casino, trò chơi điện tử có thưởng, đặt cược, xổ số… hay không?
Nước uống có gas (CO2) có thực sự gây hại cho sức khoẻ?
Theo Bộ Tài chính, mặt hàng nước ngọt có ga không cồn được một số bằng chứng nghiên cứu cảnh báo nước ngọt có ga không cồn tác hại lớn đến sức khỏe người dùng như bệnh béo phì, tiểu đường, bệnh về tim mạch, mỡ máu, bệnh gút và tăng nguy cơ bị ung thư.
Kết luận trong tờ trình cho rằng, tự thân nước ngọt có ga gây ra chứng béo phì là chưa có cơ sở trong các nghiên cứu y khoa có uy tín. Trong thực tế, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng ga tạo ra cảm giác no và do đó giảm được lượng thức ăn vào cơ thể một cách đáng kể.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Tạp chí Dinh dưỡng Anh (British Journal of Nutrition) cho thấy, tăng mức độ ga trong thức uống làm tăng cảm giác no và giảm lượng calo hấp thu vào sau đó. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, “so với nước giải khát có ít ga, việc tiêu thụ nước giải khát có lượng ga vừa và cao tạo ra cảm giác no hơn cho đến tận bữa trưa, khi đó lượng thức ăn và nước uống đưa vào cơ thể ít hơn một cách đáng kể.”
Nói cách khác, những người sử dụng nước giải khát có ga trước bữa ăn cảm thấy no hơn và ăn ít hơn, do đó mức độ béo phì sẽ giảm. Những kết quả này đã được nhân rộng trong một nghiên cứu riêng biệt/độc lập khác của Đại học Iowa, Hoa Kỳ cũng chứng minh rằng nhiều người cảm thấy no nhanh hơn và kết quả là tiêu thụ một lượng ít hơn khi uống nước giải khát có ga so với khi uống các nước giải khát không có ga.
Một kết luận khác trong tờ trình cũng cho rằng, các phụ gia như chất tạo màu, hương vị, chất bảo quản có thể gây ra các căn bệnh như mỡ máu, tiểu đường, bệnh gút và tăng nguy cơ ung thư là một ý kiến cần được xem xét và nghiên cứu thấu đáo hơn khi ngành Y tế đã có những qui định về an toàn vệ sinh thực phẩm rất chặt chẽ đối với việc sử dụng các phụ gia này, vốn không chỉ được sử dụng trong nước ngọt có ga, mà trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống phổ biến khác tại Việt Nam.
Trong một thông báo được đăng tải gần trên trên website của mình, Cục An toàn Vệ sinh Thực phẩm đã khẳng định chất tạo màu caramel (4-methylimidazole) trong các sản phẩm đồ uống là an toàn và hoàn toàn phù hợp với qui định an toàn thực phẩm của Việt Nam .
Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Khoa học Dinh dưỡng Hoa Kỳ (Journal of Food Science) cho thấy nước giải khát có ga không gây thiệt hại cho đường tiêu hóa. Các nghiên cứu khác gần đây thậm chí còn cho rằng nước có ga thực sự có lợi cho sức khỏe tiêu hóa và tim mạch. Một nghiên cứu của Hiệp hội Khoa học Dinh dưỡng Hoa Kỳ (American Society of Nutrition Sciences) đã chỉ ra rằng nước khoáng có ga có nồng độ natri (sodium) cao giúp cho việc giảm cholesterol và nguy cơ bị mắc các bệnh về tim mạch đối với phụ nữ .
Nước có ga đã được biết đến trong nhiều thế kỷ như là một loại đồ uống giúp điều trị các bệnh tiêu hóa, và một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Tạp chí Tiêu hoá và Gan của Châu Âu (European Journal of Gastroenterology and Hepatology) xác nhận rằng nước có ga làm giảm chứng khó tiêu và triệu chứng táo bón.
Trong những năm gần đây, nghiên cứu đoạt giải Nobel của Tiến sĩ Barry Marshall đã chứng minh rằng vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori), chứ không phải thực phẩm có tính axit và cay, là nguyên nhân gây ra viêm loét hệ thống tiêu hóa.
Có thực sự tăng thu ngân sách?
Sự thay đổi mạnh về lựa chọn của người tiêu dùng còn tác động trực tiếp tới mức thu của một loạt các loại thuế khác liên quan đến doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp và nhà sản xuất. Bởi trong trường hợp mức tiêu thụ nước ngọt có ga không cồn giảm, doanh thu của các bên nói trên sẽ giảm và kéo theo đó là hụt nguồn thu thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, nếu tác động môi trường, y tế, an ninh xã hội của việc áp thuế TTĐB lên nước ngọt có ga không được chứng minh; khoản thu ngân sách nhà nước bị thâm hụt sẽ trở nên vô nghĩa. Nói cách khác, áp dụng thuế TTĐB cho nước ngọt có ga chưa chắc đã thực sự tăng thu ngân sách.
Chưa dừng lại ở đó, việc hụt nguồn thu ngân sách còn có thể phát sinh từ sự khác biệt giữa hệ thống thuế giữa các quốc gia láng giềng trong cùng một cộng đồng kinh tế. Liên minh châu Âu là một ví dụ, tại một số nước áp dụng thuế TTĐB cho nước giải khát không cồn, trong đó có nước ngọt có ga, như Đan Mạch, Hà Lan, Pháp.
Các chuyên gia kinh tế chứng kiến sự dịch chuyển rất rõ của mức tiêu thụ mặt hàng chịu thuế từ các nước này sang các nước láng giềng. Cụ thể, người dân các nước nói trên đã sang các nước láng giềng để mua nước ngọt có ga (không bị đánh thuế) với mức giá rẻ hơn rất nhiều. Hiện tượng này đã giáng một đòn nặng nề đến doanh thu quốc dân của Đan Mạch. Kết quả là nước này cùng với Hà Lan đã bắt đầu lộ trình xóa bỏ thuế TTĐB cho nước giải khát không cồn từ năm 2013.
Trong khi đó ở Pháp, nước có ngành công nghiệp nước giải khát đang rơi tự do kể từ khi loại thuế này được áp dụng trong những năm gần đây, hiện chưa có động thái gì. Ở một diễn biến khác, Bỉ đã bác bỏ dự thảo điều chỉnh thuế TTĐB cho nước ngọt có ga vào cuối năm 2013, sau một thời gian cân nhắc.
Định hướng tiêu dùng theo hướng tích cực?
Trong khi xa xỉ phẩm phục vụ nhu cầu của một nhóm nhỏ, thường có thu nhập cao và khi thu thuế TTĐB đối với các loại hàng hóa dịch vụ này sẽ mang lại nguồn thu ngân sách đáng kể. Còn nước ngọt có ga không cồn là một mặt hàng phổ thông, được người dân sử dụng rộng rãi, kể cả người có thu nhập thấp nên bất kỳ sự thay đổi nào về giá có thể gây chuyển biến mạnh về cầu.
Từ đó, người tiêu dùng với mức thu nhập trung bình trở xuống sẽ chuyển sang mua những mặt hàng thay thế, mà cụ thể sẽ sử dụng nước ngọt không có ga. Nếu trường hợp này xảy ra, lập luận bảo vệ sức khỏe cộng đồng sẽ bị lung lay đáng kể bởi hàm lượng đường trong các loại nước ngọt không có ga trên thực tế không hề thua kém nước ngọt có ga, thậm chí còn nhỉnh hơn.
Trong khi về bản chất, nguy cơ gây béo phì do đường chính là một trong những đích ngắm của quyết tâm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng của các nhà làm luật.

Nguồn: Báo Dân Trí